Pracownicze plany kapitałowe (PPK) to powszechny, dobrowolny dla pracownika system długoterminowego oszczędzania. Oszczędności gromadzone w PPK pochodzą z trzech źródeł: od pracownika, od pracodawcy i od państwa. Celem PPK jest proste, automatyczne odkładanie pieniędzy na przyszłość – z realnym wsparciem w postaci dopłat. PPK nie zastępuje emerytury z ZUS, tylko ją uzupełnia, a środki na rachunku PPK są prywatne.
Czy warto przystąpić do tego programu? Przeczytaj i zdecyduj.
PPK – podstawa prawna i nadzór
Program działa na mocy ustawy o PPK (4.10.2018 r.). Nadzór nad PPK w zakresie instytucji finansowych sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, a PFR prowadzi ewidencję PPK i wspiera program operacyjnie przez PFR Portal PPK.
Kto i kiedy może przystąpić do PPK?
Do PPK mogą przystąpić osoby zatrudnione w wieku 18-55 lat, które są objęte obowiązkowymi składkami emerytalno-rentowymi. Wtedy zapis odbywa się automatycznie. Osoby między 55. a 70. rokiem życia mogą dołączyć wyłącznie na swój wniosek, a po 70. roku życia przystąpienie nie jest już możliwe.
Do programu przystąpisz:
- po raz pierwszy automatycznie – jeśli jesteś osobą zatrudnioną (np. na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług oskładkowanej emerytalnie i rentowo), masz 18-55 lat i spełnisz warunek stażu, pracodawca zapisze Cię do PPK automatycznie. Masz jednak pełne prawo zrezygnować.
- ponownie automatycznie – co 4 lata system „odświeża” udział. Jeśli wcześniej złożyłeś deklarację o rezygnacji, pracodawca ponownie Cię zapisze i – jeśli nadal nie chcesz oszczędzać – ponownie musisz złożyć nową rezygnację. Najbliższe ponowienia następują w cyklu: 2023, 2027, 2031…
- gdy ukończysz wiek 55 lat – w wieku 55-70 możesz dołączyć wyłącznie na swój wniosek – złóż krótkie pismo do pracodawcy. Po ukończeniu 60 lat wciąż możesz trzymać pieniądze w PPK, ale nowych wpłat zasadniczo już się nie dokonuje. Osób 70+ do PPK nie zapisuje się.
Uwaga o definicji „osoby zatrudnionej”
Do PPK kwalifikują się m.in. pracownicy, zleceniobiorcy oraz osoby na „innej umowie o świadczenie usług”, jeśli z tej umowy odprowadza się składka na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Ile wynoszą wpłaty na PPK? (składka podstawowa i dodatkowa)
Wpłaty na PPK pochodzą jednocześnie od pracownika, pracodawcy i państwa. Standardowo pracownik odkłada 2% pensji, pracodawca dokłada 1,5%, a państwo zapewnia dopłaty.
Wpłaty na PPK pochodzą z trzech źródeł:
- od pracownika (uczestnik PPK) – standardowo 2% pensji (maksymalnie 4%). Jeśli w danym miesiącu zarabiasz nie więcej niż 120% minimalnego wynagrodzenia, wolno Ci czasowo obniżyć wpłatę podstawową nawet do 0,5%.
- od pracodawcy – co do zasady 1,5% (może podwyższyć do 2,5%). Dla Ciebie to realny benefit „od firmy”, liczony od pensji pracownika.
- od państwa – jednorazowa wpłata powitalna 250 zł i coroczna dopłata 240 zł (po spełnieniu warunków aktywności). Dopłaty państwa trafiają z Funduszu Pracy.
Warunek do dopłaty rocznej 240 zł to co do zasady zasilenie PPK w danym roku kwotą równą 3,5 sześciokrotności minimalnego wynagrodzenia (niższy próg, gdy korzystasz z obniżenia swojej wpłaty podstawowej).
Co dzieje się z pieniędzmi? Fundusz zdefiniowanej daty i zarządzanie PPK
Twoje środki gromadzone w PPK inwestuje instytucja finansowa wybrana przez pracodawcę (w porozumieniu ze stroną pracowniczą) – w tzw. funduszu zdefiniowanej daty. Taki fundusz automatycznie zmienia proporcje inwestycji wraz z wiekiem uczestników: im bliżej 60. urodzin, tym ostrożniejsza polityka (mniej akcji, więcej instrumentów o niższym ryzyku).
Zarządzanie PPK odbywa się na podstawie umowy o zarządzanie PPK (pracodawca – instytucja) i umowy o prowadzenie PPK (pracodawca działa w imieniu pracownika). Nadzór nad PPK w zakresie zgodności z prawem i interesu uczestników sprawuje KNF, a Polski Fundusz Rozwoju (PFR) prowadzi ewidencję PPK i operacyjny PFR Portal PPK (oficjalny portal PPK).
Środki zgromadzone na swoim koncie PPK możesz kontrolować za pośrednictwem oficjalnego serwisu: mojeppk.pl.
Terminy i formalności (po stronie pracodawcy)
Aby program działał poprawnie, pracodawca musi dochować określonych terminów i zawierać odpowiednie umowy. To on odpowiada za wybór instytucji finansowej, podpisanie umów i terminowe odprowadzanie wpłat. Dzięki temu pracownik może skupić się na samym oszczędzaniu.
Jak wygląda zawarcie umowy?
Pracodawca najpierw podpisuje umowę o zarządzanie PPK z instytucją finansową, a potem – w imieniu pracowników – umowy o prowadzenie PPK.
Kiedy „zapisać” nową osobę?
Po co najmniej 14 dniach zatrudnienia, najpóźniej do 10. dnia miesiąca po miesiącu, w którym upłynęły 3 miesiące (90 dni) zatrudnienia (wlicza się wcześniejsze okresy z 12 mies.).
Kogo nie obejmuje ustawowy obowiązek tworzenia systemu PPK?
Jako pracodawca nie musisz tworzyć systemu PPK do pracowników, jeśli jesteś:
- mikroprzedsiębiorcą – jeśli wszyscy uprawnieni złożyli rezygnację z dokonywania wpłat i nikt 55+ nie złożył wniosku o zawarcie umowy o prowadzenie PPK.
- firmą, która prowadzi pracowniczy program emerytalny (PPE) i spełnia warunki – min. 25% Twoich pracowników uczestniczy w programie i odprowadzasz do niego 3,5% składki podstawowej.
Jak zrezygnować z PPK i… jak do niego wrócić?
Jeśli nie chcesz oszczędzać, złóż pracodawcy deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat (papierowo, z podpisem). W każdej chwili możesz wrócić do programu PPK – wystarczy wniosek. Pamiętaj o ponownym autozapisie co 4 lata: jeśli nadal nie chcesz uczestnictwa w PPK, złóż nową deklarację.
Wypłata środków: po 60., wcześniej i „na szczególne sytuacje”
Środki zgromadzone w ramach PPK możesz wypłacić po ukończeniu 60. roku życia na preferencyjnych warunkach albo wcześniej – w sytuacjach szczególnych, takich jak poważne zachorowanie, zakup mieszkania czy chęć rezygnacji i wycofania pieniędzy od razu.
Jak wypłacić środki z PPK po 60. roku życia?
Po 60. roku życia masz dwa warianty bez zapłaty podatku od zysków kapitałowych:
- 25% jednorazowo + 75% w co najmniej 120 ratach (10 lat) albo
- 100% w co najmniej 120 ratach.
W innych konfiguracjach (np. całość jednorazowo) pojawi się podatek jak od zysków kapitałowych.
Jak wypłacić środki z PPK przed 60. rokiem życia?
Przed 60. rokiem życia masz trzy scenariusze:
- Poważne zachorowanie uczestnika PPK / współmałżonka / dziecka: możesz wypłacić do 25% środków – bez obowiązku zwrotu i bez podatku.
- Wkład własny do kredytu hipotecznego (do 45. roku życia) – możesz wypłacić do 100%, ale ze zwrotem w wartości nominalnej – zacznij spłatę najpóźniej w 5. roku, skończ w ciągu 15 lat.
- Zwrot (wypłata „na dziś” bez warunku) – dostaniesz swoje wpłaty + 70% wpłat pracodawcy; 30% wpłat pracodawcy trafi do ZUS na Twoje konto emerytalne, dopłaty państwa wrócą do Funduszu Pracy, a od zysków zapłacisz 19% podatek od zysków kapitałowych.
PPK w praktyce – co robi pracodawca, co robi pracownik?
W praktyce prowadzenie PPK to współdziałanie obu stron. Pracodawca organizuje system, podpisuje umowy i przekazuje wpłaty, a pracownik decyduje, czy chce uczestniczyć, w jakiej wysokości oszczędzać i kiedy skorzystać ze zgromadzonych środków.
Działania pracodawcy w ramach PPK
Pracodawca (prowadzenie PPK w imieniu załogi):
- Wybiera instytucję finansową i zawiera umowę o zarządzanie PPK.
- Zawiera umowę o prowadzenie PPK dla osób uprawnionych.
- Nalicza i przekazuje wpłaty na PPK (terminowo z wypłatą).
- Przyjmuje wnioski o przystąpienie do PPK, deklaracje o rezygnacji i informuje o autozapisie.
- Dba o nadzór nad PPK w zakresie zgodności (procedury, terminowość, poprawność wpłat), w tym m.in. o limity dla osób zarabiających do minimalnego wynagrodzenia x 1,2.
Działania pracownika w ramach PPK:
Pracownik (uczestnik PPK):
- Decyduje, czy chce korzystać z PPK, czy składa rezygnację.
- Może zwiększyć wpłatę dobrowolną albo – przy niższych dochodach – obniżyć wpłatę podstawową.
- W każdej chwili może sprawdzić środki zgromadzone w PPK (w swojej firmie lub przez PFR Portal PPK / systemu PPK u operatora).
PPK a PPE – kiedy firma nie wdraża PPK?
Jeśli pracodawca prowadzi pracownicze programy emerytalne (PPE) i:
- w PPE uczestniczy co najmniej 25% załogi oraz
- składka podstawowa do PPE wynosi min. 3,5%, firma nie ma ustawowego obowiązku tworzenia systemu PPK dla pracowników.
W pozostałych przypadkach – gdy zatrudnia co najmniej jednego pracownika – ciąży na nim obowiązek wdrożenia PPK.
Dlaczego pracodawcy korzystają? (benefity i employer branding)
PPK to realne benefity dla pracowników, bo oprócz własnych wpłat dostają także dopłaty od firmy i państwa. Dzięki temu oszczędzanie w PPK jest bardziej efektywne i odczuwalne „w portfelu”.
Z perspektywy pracodawcy program staje się elementem polityki świadczeń i employer brandingu – pomaga przyciągać nowe talenty, zatrzymywać obecnych pracowników i budować wizerunek firmy dbającej o bezpieczeństwo finansowe zespołu. W wielu branżach PPK to już standard w ofercie HR.
Najczęściej zadawane pytania o PPK (przez pracowników)
Czy warto oszczędzać w PPK?
Tak, bo oprócz własnych wpłat otrzymujesz dopłaty od pracodawcy i państwa. Po 60. roku życia możesz wypłacić środki bez podatku od zysków kapitałowych w ratach. To sposób na systematyczne, długoterminowe oszczędzanie, które realnie zwiększa Twoje zabezpieczenie finansowe.
Jakie są minusy PPK?
Największym minusem jest ograniczona dostępność środków – możesz je wycofać wcześniej, ale wiąże się to z potrąceniami i podatkiem. Niektórzy obawiają się ryzyka inwestycyjnego, choć fundusze są dostosowane do wieku. Wadą może być też obowiązek ponownego autozapisu co 4 lata.
Ile płaci pracownik na PPK?
Podstawowa składka pracownika to 2% wynagrodzenia brutto, z możliwością dobrowolnego zwiększenia jej o kolejne 2%. Osoby zarabiające do 120% minimalnego wynagrodzenia mogą obniżyć wpłatę do 0,5%. Dzięki dopłatom od firmy i państwa całkowita kwota oszczędności rośnie szybciej.
Czy mogę wypłacić pieniądze z PPK „od ręki”?
Możesz, ale wypłata wiąże się z potrąceniami. 30% wpłat pracodawcy trafia do ZUS, dopłaty państwa wracają do Funduszu Pracy, a od zysków zapłacisz 19% podatku. Zyskujesz dostęp do środków, lecz tracisz część benefitów programu. To opcja raczej awaryjna niż opłacalna długoterminowo.
Co, jeśli zachoruję lub chcę kupić mieszkanie?
W przypadku poważnego zachorowania możesz wypłacić do 25% środków bez podatku i obowiązku zwrotu. Jeśli planujesz zakup mieszkania przed 45. rokiem życia, wolno Ci wykorzystać do 100% oszczędności na wkład własny, ale musisz je oddać w ciągu 15 lat. To praktyczne wsparcie w życiu.
Bibliografia:
- Polski Fundusz Rozwoju; 2025, PFR Portal PPK, „Pracownicze Plany Kapitałowe – zasady i informacje dla uczestników”; dostęp online: https://www.mojeppk.pl/dla-pracownika.html; data dostępu: 18.08.2025
- Ministerstwo Rozwoju i Technologii; 2025, Biznes.gov.pl, „Pracownicze Plany Kapitałowe – informacje dla przedsiębiorców”; dostęp online: https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00138; data dostępu: 18.08.2025
- Komisja Nadzoru Finansowego; 2025, KNF, „Nadzór nad instytucjami finansowymi w zakresie PPK”; dostęp online: https://www.knf.gov.pl; data dostępu: 18.08.2025
- Polski Fundusz Rozwoju; 2025, PFR Portal PPK, „Ewidencja i nadzór nad PPK – informacje dla uczestników i pracodawców”; dostęp online: https://www.mojeppk.pl; data dostępu: 18.08.2025