Znasz to uczucie, kiedy idziesz do pracy i już masz ochotę na przerwę? Niestety, nie od razu możesz z niej skorzystać, a czasem nie możesz wcale. W tym artykule omawiamy szczegółowo przepisy dotyczące przerw w pracy. Koniecznie przeczytaj i dowiedz się, kiedy możesz skorzystać z przerwy, po ilu godzinach pracy i w jakim wymiarze.
Przerwa w pracy a Kodeks pracy
Praca to ważna część życia każdego z nas, ale równie ważna jest możliwość odpoczynku. Właśnie dlatego przerwy w pracy są tak istotne dla zachowania dobrego zdrowia i samopoczucia. Nie ma jednak pełnej swobody i nie możesz iść na przerwę w dowolnym momencie dnia. Przynajmniej w teorii, którą opisuje Kodeks Pracy.
Kodeks pracy określa rodzaje przerw w pracy, ile czasu pracy przypada na jedną przerwę oraz kto i kiedy ma do nich prawo.
Wyróżniamy następujące przerwy w pracy:
- przerwa śniadaniowa,
- przerwa dodatkowa,
- przerwa w pracy przy komputerze,
- przerwa w pracy w warunkach szkodliwych,
- przerwa dla matek karmiących piersią,
- przerwa dla osób niepełnosprawnych,
- przerwa dla młodocianych.
Omówmy teraz po kolei każdą z nich.
Przerwa śniadaniowa podczas 8 godzin i 12 godzin pracy
Pierwszym rodzajem przerwy jest tzw. przerwa śniadaniowa. Według Kodeksu pracy pracownik ma prawo do co najmniej 15 minut przerwy w pracy po przepracowaniu co najmniej 6 godzin. Zapis ten reguluje artykuł 134 Kodeksu pracy, który brzmi:
Art. 134. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.
Pracodawcy w praktyce interpretują ten przepis dowolnie, czego zresztą Kodeks pracy im nie zabrania. Możesz łatwo zauważyć, że treść artykułu 134 zawiera wyrażenie „co najmniej 15 minut”. Oznacza to, że pracodawca może w teorii zezwolić na dłuższą przerwę, choć rzadko spotykamy się z takimi przypadkami. Co więcej, to pracodawcy z reguły decydują o tym, kiedy taka przerwa się odbędzie.
Wiele osób jest błędnie przekonana, że pracując dłużej niż 8 godzin w ciągu doby, należy im się przerwa dłuższa niż 15 minut. Tymczasem w Kodeksie pracy nie ma odrębnego zapisu, który przewidywałby taką okoliczność. Oznacza to, że nawet podczas 12-godzinnej pracy przysługuje Ci jedynie 15 minut przerwy. Oczywiście taka przerwa często jest niewystarczająca. Pracownik mógłby chcieć zjeść obiad, czy po prostu odpocząć nieco dłużej i tutaj ustawodawca przewiduje dodatkową przerwę w pracy.
Dodatkowa przerwa w pracy
Artykuł 141 Kodeksu pracy dopuszcza wprowadzenie dodatkowej, maksymalnie godzinnej przerwy w pracy w sytuacji, gdy 15-minutowa przerwa będzie niewystarczająca do tego, aby pracownik mógł zregenerować siły, załatwić swoje sprawy, czy zjeść posiłek.
Art. 141. § 1. Pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych.
Niestety, w przeciwieństwie do przerwy „śniadaniowej” dodatkowa przerwa nie jest wliczana do czasu pracy, ani też nie jest płatna.
Przykład:
Pracownik Jan Kowalski pracuje na kuchni hotelu, w której zmiana trwa 12 godzin. Pracę rozpoczyna o godzinie 6:00 rano, a pracodawca przewidział dodatkowe 30 minut przerwy w ciągu dnia. W praktyce oznacza to, że zaczynając pracę o 6:00 rano, pracownik opuści miejsce pracy dopiero o 18:30.
Należy dodać, że pracodawca ma tutaj swobodę w podejmowaniu decyzji, po ilu godzinach pracownik może skorzystać z takiej przerwy. Ma też prawo zdecydować, czy dodatkowa przerwa będzie połączona z przerwą „śniadaniową”, czy też będzie to osobna przerwa.
Przerwa w pracy przy komputerze
W dobie globalnych zmian i cyfryzacji wielu dziedzin życia pracą przy komputerze zajmuje się coraz większa liczba osób.
Jak wiadomo długie godziny spędzone przed ekranem monitora, negatywnie wpływają na wzrok, samopoczucie, ale i zdrowie. Z tego powodu, osoby, które pracują przy komputerze mają prawdo do dodatkowych 5 minut przerwy na każdą godzinę pracy. Postanowienie to wynika z przepisów BHP wprowadzonych rozporządzeniem z dnia 1 grudnia 1998 roku w sprawie bezpieczeństwa higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Zapis tego rozporządzenia brzmi:
§ 7. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom:
1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała — przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub
2) co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Warto dodać, że kobiety w ciąży mogą skorzystać aż z 10 minut przerwy na każdą godzinę w pracy przy komputerze. Co więcej, przerwa w pracy przy komputerze wliczana jest do czasu pracy i jest w pełni płatna.
Przerwa w pracy w warunkach szkodliwych
Obecne zapisy Kodeksu pracy pozwalają na wydłużenie przerwy dla pracowników, którzy pracują w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Niestety przepisy nie są w tej kwestii precyzyjne. Ponieważ jest to zapis zezwalający na wydłużenie przerwy, jej czas powinien być indywidualnie ustalony pomiędzy pracodawcą a pracownikami i skonsultowany z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Zapis, który zezwala na wydłużenie przerwy „śniadaniowej” dla pracowników zatrudnionych w uciążliwych warunkach reguluje artykuł 145 Kodeksu pracy.
Art. 145. § 1. Skrócenie czasu pracy poniżej norm określonych w art. 129 § 1 dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia może polegać na ustanowieniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy albo na obniżeniu tych norm, a w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie polega na wprowadzeniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy.
Przerwa w pracy na karmienie piersią
Kodeks pracy przewiduje dodatkowe przerwy w pracy dla kobiet karmiących piersią. Kobieta karmiąca dziecko piersią może skorzystać z aż dwóch 30-minutowych przerw, które wlicza się do czasu pracy.
Co więcej, jeśli kobieta karmi więcej niż 1 dziecko, czas każdej z tych przerw w pracy wynosi aż 45 minut. Wynika to z artykułu 187 Kp, który brzmi:
Art. 187. § 1. Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie.
§ 2. Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.
Warto zauważyć, że przerwa dla kobiet karmiących dziecko w pracy, choć wliczana jest do czasu pracy, to ograniczona jest łącznym czasem dnia pracy. Tym samym, pracownika, która:
- pracuje krócej niż 4 godziny dziennie, nie ma prawa do przerwy w pracy na karmienie;
- pracuje krócej niż 6 godzin dziennie, ma prawo do jednej przerwy na karmienie;
- pracuje dłużej niż 6 godzin dziennie, ma prawo do dwóch przerw na karmienie.
Przerwa w czasie pracy dla osób niepełnosprawnych
Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych w art. 17 przewiduje prawo do dodatkowej przerwy w pracy dla osób niepełnosprawnych, które potrzebują czasu na gimnastykę lub wypoczynek. Taka przerwa traktowana jest jako przerwa dodatkowa do przerwy śniadaniowej i wynosi 15 minut (razem ze „śniadaniową” 30 minut). Wynika to z brzmienia artykułu 17 wspomnianej Ustawy:
Art. 17. Osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy (…).
Czas przerwy w pracy dla młodocianych
Młodzież coraz chętniej podejmuje się pracy zarobkowej, aby móc zaspokoić swoje bieżące potrzeby. Pracodawcy mają prawo zatrudniać osoby młodociane w wieku od 15 lat, przy czym do 16 roku życia na maksymalnie 6 godzin pracy dziennie na dobę. Dodajmy, że pracownikiem młodocianym są wszystkie osoby pracujące, których wiek mieści się w przedziale od 15 do 16 lat.
Pracownicy młodociani, zgodnie z zapisem artykułu 202 Kodeksu pracy, mają prawo do 30 minut przerwy w pracy, jeśli ich wymiar czasu pracy przekracza 4,5 godziny w ciągu dnia. Zasadę tę reguluje artykuł 202 Kodeksu pracy:
Art. 202. § 31. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.
Ustawowa przerwa w pracy — podsumowanie
Kodeks pracy, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) oraz dodatkowe regulacje prawne wskazują, kiedy, w jakim wymiarze i jakim pracownikom przysługuje przerwa w pracy. Większość pracowników, pracujących na pełen etat, czyli 8h dziennie ma prawo do 15-minutowej przerwy w pracy, ale jak wyjaśniliśmy szczegółowo powyżej, od tej reguły są wyjątki.
Szukasz pracy, w której będziesz mieć szansę na dłuższą przerwę? Sprawdź oferty pracy na naszym portalu.