Urlop wychowawczy został przygotowany przez ustawodawcę, jako odpowiedź na potrzeby młodych rodziców, którzy potrzebują więcej czasu na osobistą opiekę nad dzieckiem, pozostającym we wczesnym wieku, niż ten, który oferują im urlop macierzyński i rodzicielski. Jednak w przeciwieństwie do nich, znacznie się różni. Jak? Na czym polega urlop wychowawczy, komu przysługuje i ile jest płatny? Odpowiadamy.
Czym jest i komu przysługuje urlop wychowawczy?
Urlop wychowawczy to jedna z form urlopu, przewidziana dla rodziców dzieci we wczesnym wieku, którzy nie chcą zbyt szybko pozostawiać swojego dziecka pod opieką innych dorosłych lub też z jakichś przyczyn nie mogą tego zrobić. Z tej przyczyny korzystają z niego chętnie rodzice, którzy wykorzystali wcześniej urlop macierzyński i rodzicielski.
Urlop wychowawczy przysługuje zarówno rodzicom, jak i opiekunom prawnym dziecka. Oznacza to, że mogą oni skorzystać z tego przywileju, ale pod dwoma warunkami.
Aby móc skorzystać z urlopu wychowawczego, rodzic lub opiekun prawny:
- musi być zatrudniony na umowę o pracę;
- musi mieć co najmniej półroczny staż pracy — na ten staż, czyli łącznie 6 miesięcy składa się całkowity staż na umowę o pracę, także ten u poprzednich pracodawców.
Ile trwa urlop wychowawczy? Jaki jest okres urlopu wychowawczego?
Jak przewiduje Kodeks Pracy, maksymalny czas trwania urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy, czyli 3 lata. Przy czym, nie ma obowiązku, aby wykorzystać taki urlop w całym wymiarze. Jeśli jednak rodzice się na to zdecydują, to przynajmniej 1 miesiąc musi być wykorzystany przez drugiego rodzica. Jeśli tego nie zrobi, czas ten przepada, ale i od tego jest wyjątek — śmierć jednego z rodzica. Innymi słowy, gdy jeden z rodziców nie żyje lub jest pozbawiony prawa do opieki nad dzieckiem, drugi z rodziców może wykorzystać pełne 36 miesięcy.
Czasie trwania urlopu wychowawczego, a wiek dziecka
Urlop wychowawczy udzielany jest na okres nie dłuższy niż:
- 36 miesięcy, maksymalnie do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat (dzieci zdrowe);
- 72 miesięcy (2x 36), maksymalnie do ukończenia 18 roku życia, w przypadku dzieci niepełnosprawnych.
Kiedy można rozpocząć urlop wychowawczy?
Warto wiedzieć, że urlopu wychowawczego nie trzeba brać od razu po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Może on być wykorzystany w dowolnym momencie i być podzielony na maksymalnie 5 części. Ponadto oboje rodziców może korzystać z urlopu jednocześnie, przy czym jest on pomniejszany proporcjonalnie, licząc wówczas jego dwukrotność. Innymi słowy, gdy oboje rodziców korzysta z urlopu jednocześnie przez 6 miesięcy, to urlop skraca im się o 12 miesięcy.
Czy urlop wychowawczy jest płatny i ile?
Niestety, urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. Oznacza to, że pracodawca nie wypłaci Ci wynagrodzenia za okres, w którym przebywasz na urlopie wychowawczym, a co więcej ZUS nie zapłaci Ci żadnego zasiłku. Jedyną możliwością wsparcia finansowego w tym okresie jest zasiłek rodzinny i dodatek z tytułu pozostawania na urlopie wychowawczym. Jednak w jego przypadku musisz spełnić konkretne kryteria, o których opowiemy innym razem.
Czy możesz pracować podczas urlopu wychowawczego?
Z uwagi na to, że urlop wychowawczy jest bezpłatny, część rodziców może chcieć pracować w ograniczonym czasie, który nie będzie kolidował im z opieką nad dzieckiem. Mogą oni wówczas:
- w trakcie urlopu wychowawczego umówić się z pracodawcą (obecnym lub innym) na pracę na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło tak, aby jej warunki odpowiadały zapewnieniu opieki nad dzieckiem;
- wraz z wnioskiem o urlop wychowawczy, wnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy (nie może być ona większa niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy).
Jak złożyć wniosek o urlop wychowawczy?
Jeżeli decydujesz się na korzystanie z urlopu wychowawczego, musisz złożyć pisemny wniosek o jego planowanym rozpoczęciu, nie później niż na 21 dni przed jego rozpoczęciem. Co więcej, pracodawca nie może odmówić Ci udzielenia urlopu wychowawczego. W przeciwnym razie grozi mu kara grzywny. Informacje o tym, jak powinien wyglądać taki wniosek, znajdziesz tutaj: wniosek o urlop wychowawczy.
Jeżeli korzystasz z prawa do urlopu wychowawczego, pracodawca nie może Cię zwolnić w trakcie jego trwania, chyba, że zakład ogłosi upadłość lub zastosuje przewidziane zwolnienia grupowe, albo wtedy, gdy naruszasz postanowienia Kodeksu Pracy. W przeciwnym razie, aż do Twojego powrotu do pracy pozostajesz w stosunku pracy z pracodawcą.
Urlop wychowawczy a urlop wypoczynkowy
Każdy pracownik pozostający w stosunku pracy z pracodawcą nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze uzależnionym od jego stażu pracy, z dniem 1 stycznia roku kalendarzowego. Jednakże pracownikowi za czas urlopu wychowawczego, urlop wypoczynkowy nie przysługuje, co to oznacza w praktyce?
- Jeżeli urlop wychowawczy zaczął się później niż 1 stycznia, pracownik zachowuje prawo do urlopu wypoczynkowego, przysługującego mu w danym roku.
- Jeżeli urlop wychowawczy zaczął się 1 stycznia i trwa pełny rok, pracownik traci prawo do urlopu wypoczynkowego.
- Jeżeli urlop wychowawczy zaczął się 1 stycznia, ale pracownik wraca do pracy w ciągu roku, nabędzie prawo do urlopu wypoczynkowego liczonego proporcjonalnie, tj. za przepracowany w ciągu roku czas.
Jak widzisz, zanim złożysz wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, lepiej jest wykorzystać urlop wypoczynkowy, który przysługuje Ci w danym okresie.
Urlop wychowawczy — podsumowanie
Urlop wychowawczy jest rodzajem urlopu przysługującego rodzicom, którzy chcą spędzać więcej czasu z dziećmi lub nie mają alternatywy i nie mogą pozostawić ich pod opieką innych osób. W Polsce jest to urlop bezpłatny, który może być wykorzystany przez jednego lub oboje rodziców jednocześnie.
W trakcie trwania urlopu wychowawczego rodzic nie otrzymuje wynagrodzenia, jednak jest chroniony przed zwolnieniem z pracy. Co więcej, może przerwać urlop wychowawczy w dowolnym momencie.