Każdy zespół działający w ramach danej organizacji czy przedsiębiorstwa tworzą różni ludzie. W zależności od specyfiki wyznaczonych obowiązków dobiera się najczęściej osoby z określonymi predyspozycjami. Oprócz kompetencji ogromne znaczenie ma również charakter człowieka, który w znacznym stopniu determinuje sposób jego funkcjonowania. I właśnie dlatego różnorodność grup i samych jednostek sprawia, że konieczne stało się opracowanie rozmaitych stylów zarządzania przedsiębiorstwem, które umożliwiają zapanowanie nad zespołami i efektywnie organizowanie ich pracy. Jakie są więc najpopularniejsze modele zarządzania i czy w ogóle można wyróżnić jeden z nich, nadając mu miano tego najlepszego?
Autorytarny (dyrektywny) styl zarządzania
Najważniejszą postacią w zespole jest lider. To on wyznacza kierunek podejmowanych działań i poczuwa się do odpowiedzialności, a innych członków zespołu traktuje w sposób bardzo rygorystyczny, wymagając od nich jedynie realizacji zleconych działań. Autorytarny styl zarządzania ogranicza do minimum istotę relacji międzyludzkich, ponieważ nie one są w tym przypadku najważniejsze. Na pierwszy plan wychodzi interes przedsiębiorstwa i wszystko to, co ma prowadzić do jego osiągnięcia w sposób najbardziej opłacalny i efektywny. Reguły działania w tym stylu zarządzania są jasno określone i rzadko ulegają jakiejkolwiek modyfikacji, a podwładni nie angażują się w proces planowania i ustalania nowych zamierzeń. Potrzeby pracowników są mało istotne – liczą się ich predyspozycje do wykonania przypisanych im obowiązków.
Autorytarny styl zarządzania, zwany również dyrektywnym, świetnie sprawdza się w przedsiębiorstwach czy zespołach prowadzonych przez osobę o mocno rozbudowanych zdolnościach przywódczych, która ma bardzo mocny charakter i potrafi przekonać ludzi do działania w określonym zakresie. Ten styl kierowania pasuje pracownikom, którzy potrzebują jasno wytyczonych celów i swoistego poczucia stabilności, a także osobom nieposiadającym zdolności do sprawnego organizowania swoich działań i preferujących wykonywanie jasnych komunikatów. Jako że cele wyznaczane są przez lidera, styl autorytarny zda egzamin, gdy konieczne jest organizowanie pracy bardzo dużej grupy osób, ponieważ w takiej sytuacji niemożliwe staje się uwzględnienie potrzeb każdej jednostki. Skrajną odmianą tego modelu zarządzania jest nakazowy styl kierowania.
Wizjonerski styl kierowania
Wizjonerski styl kierowania z pozoru podobny jest do autorytarnego, ponieważ bazuje na sile lidera. Szacunek, którym jest on darzony, wynika jednak nie z zajmowanego przez niego stanowiska i przydzielonej mu odgórnie roli, a z faktu, że jest on głęboko przekonany co do słuszności swoich zadań i ich realizację postrzega jako misję. W stylu wizjonerskim zarządzają osoby, które potrafią motywować, inspirować i przekonywać. Jasno wytyczają obowiązki i przydzielają je poszczególnym pracownikom, którzy identyfikują się z wizją lidera i są pewni co do jej słuszności. Realizacja zadań jest efektywna, ponieważ podwładni czują się ważni i działają dynamicznie, kierując się aspektami emocjonalnymi. Wizjonerski styl zarządzania można zastosować w organizacjach charytatywnych czy firmach z mocno rozwiniętą kulturą organizacji.
Demokratyczny styl zarządzania
Demokratyczny styl kierowania, jak sama nazwa wskazuje, bazuje na wartościach charakterystycznych dla tego ustroju. Model zarządzania bazuje więc na angażowaniu pracowników w procesy decyzyjne. Dla kierownika zarządzającego w stylu demokratycznym liczy się głos każdego członka grupy, ponieważ jest wrażliwy i uwzględnia potrzeby pojedynczych jednostek. Wychodzi z założenia, że poczucie wartości podwładnych jest niezwykle ważne, gdyż pozwala na pełne zaangażowanie w realizację wspólnie opracowanych zadań, co przekłada się na jego wysoką wydajność. Na spotkaniach pełni on funkcję przewodniczącego, zachęca do wygłaszania opinii i dzielenia się pomysłami, ale nie dąży do podkreślania swojej wyższości i nieomylności. W tym stylu pracownicy mają więc naprawdę dużą swobodę i czują się ważną częścią grupy.
Styl demokratyczny dobrze sprawdzi się w stosunkowo małych i mocno skonsolidowanych zespołach. Trzeba liczyć się jednak z bardziej czasochłonnymi procesami decyzyjnymi i wynikającą z tego niższą efektywnością. W demokratycznym stylu kierowania odnajdują się kierownicy o refleksyjnym uosobieniu i dużej wrażliwości, którzy pragną dysponować szerokim oglądem sytuacji, a opinia podwładnych ma dla nich duże znaczenie. Demokratyczne zarządzanie zespołem jest cenione wśród młodych i ambitnych osób preferujących dużą autonomię, a także w grupach starszych pracowników, którzy dysponują doświadczeniem i wiedzą.
Integratywny styl kierowania
Człowiek jest najważniejszy, ponieważ zaspokajanie jego potrzeb pozytywnie wpływa na jego samopoczucie, a to z kolei przekłada się na dobre relacje i zaangażowanie. Kierowanie w stylu integratywnym postuluje przede wszystkim stymulowanie zachowań poszczególnych jednostek oraz otaczanie wsparciem i opieką. Lider nie skupia się na kreowaniu wizji rozwoju i wytyczaniu szlaków, po których mają iść pracownicy, ale stara się zażegnywać kryzysy, rozwiązywać sytuacje konfliktowe i dbać o dobre relacje z pracownikami. Koncentruje się na sukcesach i nie dyskutuje na forum grupy o poszczególnych problemach czy błędach pracowników, a omawia je indywidualnie, pragnąc inspirować i dbać o rozwój.
Integratywny styl zarządzania preferują osoby empatyczne, wrażliwe, towarzyskie i przekonane o nadrzędnej roli budowania pozytywnej komunikacji. Zbyt mocne skupienie się jedynie na tych aspektach, a zaniedbanie realizacji zadań może jednak powodować powstawanie problemów, dlatego warto, żeby zarządzana grupa charakteryzowała się odpowiedzialnością, wysoko rozwiniętą samoświadomością i doświadczeniem, a także aby nie nadużywała przyjazności szefa.
Trenerski styl zarządzania
Dla osoby zarządzającej w stylu trenerskim najważniejszy jest rozwój osób zatrudnionych. Główny cel szefa to identyfikacja predyspozycji pracowników i ich słabszych stron, a następnie przydzielanie im zadań, które będą w stanie wykonać i dzięki którym poczynią postępy w zdobywaniu nowych i doskonaleniu nabytych umiejętności. Trenerski styl zarządzania jest charakterystyczny dla osób, które uważają, że w życiu najważniejsza jest praca nad sobą i mają predyspozycje do skutecznego motywowania i wspierania innych. Trenerski styl kierowania zda egzamin w pracy z zespołami młodych ludzi, którzy dopiero rozpoczynają pracę i przez brak doświadczenia mogą czuć się niepewnie.
Który styl zarządzania jest najlepszy?
Choć każdy z powyższych styli zarządzania się różni, czasami nawet skrajnie, to warto mieć świadomość, że rzadko występują w czystej formie. Znacznie częściej mamy do czynienia z połączeniem kilku stylów kierowania w różnych proporcjach, przy czym wielu menadżerów korzysta z nich w sposób podświadomy, dostosowując zachowanie do konkretnej grupy, potrzeb danego projektu i specyfiki pracy.